БГНЕС – Софија
(автор Георги Пашкулев, главен уредник на БГНЕС)
Забавувањето на преговорите за пристапување на Македонија во ЕУ поради позицијата на Бугарија може да доведе до дестабилизација на Балканот, како и да ја стави нашата земја во изолација во регионот и нашите евроатлантски партнери, особено САД и Германија.
100 години по Нејскиот диктат, Бугарија е на добар пат да ги повтори своите понижувачки резултати, но овој пат не како резултат на внатрешно-политички одлуки.
Од крајот на Првата светска војна (1914-1918), која всушност заврши со потпишувањето на Нејскиот мировен договор, Бугарија како поразена земја беше ставена во економска изолација од победниците Грција и Југославија. Овие две земји окупираа територии со бугарско население, за кои претендираше Софија, и затоа се однесуваа крајно сомничаво кон Бугарија. Тешката геополитичка изолација траеше сè до раните 90-ти, кога Југославија се распадна во жештината на крвавите етнички војни. Белград ја изгуби својата мини-империја, Македонија стана независна држава, со што се прекина копнената граница на Србија со Грција.
Тоа создаде поволни услови за Бугарија да пробие „прозорец” преку Македонија на Запад до Албанија и Италија. Оваа можност е сè уште присутна, иако сме направиле премалку во изминатите 30 години за транспортно и енергетско поврзување со Македонија и Албанија.
Доколку идејата за цврста политика кон Македонија поради нашата заедничка историја надвладее во Бугарија, тоа ќе ја лиши Бугарија од можностите за влијание кај нашиот сосед и ќе им нанесе голем удар на политичарите во оваа земја кои се посветени на нормалниот развој на односите со Софија и Европската унија. Всушност, Бугарија со свои раце ќе ги поддржи оние антибугарски кругови кои се просрпски, желни да ја претстават нашата земја како најголем непријател на Македонија.
Евентуалното заладување на односите меѓу Софија и Скопје, по значителниот напредок направен од потпишувањето на Договорот за пријателство, соседство и соработка меѓу премиерите на двете земји, Бојко Борисов и Зоран Заев на 1 август 2017 година, ќе отвори широки врати за навлегување на странско антибугарско влијанија во Македонија, а во однос на Бугарија, ќе ја направи нашата земја тивок набудувач на процесите во регионот. Тие се исклучително важни и динамични.
По речиси 20-годишното затишје, што следуваше по завршувањето на војната во Косово (1999), Балканот стана повторно важен за САД, Германија, Франција, Велика Британија, Кина и Русија. Големите сили повторно ја мерат својата сила. Особено значајни се две иницијативи што ќе го утврдат развојот на регионот и од кои Бугарија отсуствува.
Првата, која исто така е најголем предизвик, е продорот на Кина. Тоа се прави преку обновувањето на транспортната врска од Атина преку Солун до Белград и Будимпешта. Овој проект го воскреснува стариот геополитички коридор што постоел во периодот 1918-1991 година и ја стави Бугарија во изолација. Тој проект ја притиска како менгеме Македонија меѓу Србија и Грција и се заканува на развојот на проектот Исток-Запад со учество на Бугарија, Македонија и Албанија кон Италија.
Втората иницијатива се однесува на откривањето големи наоѓалишта со природен гас во источниот медитерански регион, особено во територијалните води на Кипар. Тоа е поврзано со истражување, производство и транспорт на природен гас од регионот кон Европа. Во него учествуваат Израел, Кипар, Грција со силна поддршка од САД. За последното зборува фактот што државниот секретар Мајк Помпео беше присутен на отворањето. Засега, Бугарија не е вклучена во неа, а трасата низ Италија се смета за опција за извоз на природен гас во Европа. Да се надеваме дека Софија ќе успее да се вклучи во транзитот на „синото гориво” од Источниот Медитеран преку дизајнираниот вертикален коридор што минува низ нашата земја кон Романија. Бугарската влада мора да работи во оваа насока за да има вистинска диверзификација и евтина цена на природен гас за домашните потрошувачи. Производството и транспортот на јаглеводороди од Источниот Медитеран може да се смета до одреден степен конкурент на рускиот природен гас.
Евентуалното влошување на бугарско-македонските односи ќе се совпадне според времето и со важните процеси на Западен Балкан. Тие се однесуваат на обидите на Белград да го обнови своето влијание меѓу земјите од поранешна Југославија, со исклучок на Хрватска и Словенија, кои веќе се членки на ЕУ, и Албанија. Т.е. тоа е некоја нова форма на старата интегрална Југославија. Овој проект датира од 1930-тите и предвидуваше поставување под контрола на соседите на монархијата Караѓорѓевиќ, вклучително и ликвидација на Албанија и Бугарија како независни држави.
Барањето за враќање на Србија во регионот и поактивна политика беше дадено во едно интервју на министерот за надворешни работи Ивица Дачиќ, близок соработник на сегашниот претседател Александар Вучиќ и покојниот југодиктатор Слободан Милошевиќ, на почетокот на 2017 година. Најопасната иницијатива на Белград е создавање заедничка економска и царинска област што ги опфаќа земјите од Западен Балкан, кои не се членки на ЕУ.
Белград го претстави предлогот пред Европската комисија и за тоа постојано разговараше со тогашниот комесар за проширување на ЕУ, Јоханес Хан. И минатата недела, Вучиќ со предлогот дури ги запозна и македонскиот и албанскиот премиер Зоран Заев и Еди Рама. Овој пат идејата ја претстави како балкански Шенген – слободно движење на стоки, капитал и луѓе. Оваа иницијатива во основа сака да ја врати Србија економски во поранешните југословенски републики што останаа надвор од ЕУ. Тоа ќе му овозможи на Белград да зборува во име на тие земји и да ја продолжи својата арогантна политика кон соседите, особено Бугарија и Хрватска.
Заладувањето на односите со Македонија поради споровите со Бугарија може да доведе до заземање на врвот крај Вардара од антибугарски и просрпски политичари кои со задоволство би се приклучиле кон Белград.
Нашиот цврст став треба да биде дека не може да има такви не-југословенски обединувања, туку сите земји мора да се движат кон интеграцијата во ЕУ. Бугарија треба да преземе водечка улога во овој процес, особено затоа што такво нешто би било добредојдено и во Црна Гора и во Косово. Наместо да формираме сојузи, ние во моментов се обидуваме да го уништиме и она малку што сме го направиле за да бидеме присутни на Западен Балкан.
Бугарско-македонски конфликт ќе го избрише позитивниот почеток што го направивме за време на бугарското претседателство со ЕУ во 2018 година, кога на агендата ја вративме европската интеграција на Западен Балкан. Ќе го изгубиме и кредибилитетот меѓу нашите западни партнери – САД и Германија. Првата, активно работи на влезот на Македонија до крајот на годинава, а втората даде зелено светло за почеток на преговори за пристапување на Скопје по седницата во Бундестагот минатата недела.
Евентуалниот бугарско-македонски конфликт ќе биде опасен, особено затоа што Бугарија ќе го изгуби своето влијание во Западен Балкан, не само во Македонија, туку и можноста за такво нешто во Косово и Црна Гора. Тоа ќе им овозможи на странските сили да ги конзумираат плодовите на нејзините напори.
