Крајот на годината обично е време кога се објавуваат мрачни предвидувања за најголемите глобални опасности што се закануваат следната година. Секако, и оваа година има многу кандидати: од Иран до Северна Кореја, од изборите во САД во сенка на отповикувањето на Доналд Трамп и растечкото политичко разидување во таа земја до глобалното затоплување, чии ефекти секоја година ги чувствуваме сè повеќе. Но, аналитичарот на Си-ен-би-си Фредерик Кемпе оваа година реши да направи поинаков список – шест причини за оптимизам во 2020 година.
Тој рече дека бил воден од максимата на славниот британски премиер Винстон Черчил: „Песимистот ги гледа тешкотиите во секоја можност, а оптимистот ја гледа можноста во секоја тешкотија.”
- Глобален просперитет на растот
Првата причина на овој список може едноставно да се сумира: никогаш не ни било толку добро. Можеби не за нас во Хрватска, но на глобално ниво, просперитетот го достигна највисокото ниво досега забележано, барем според Индексот на просперитет на британскиот институт Легатум.
Секоја година, овој индекс го мери просперитетот во 167 земји низ светот, врз основа на дури 300 индикатори, а годинава е забележан напредок во 148 и пад само во 19 од овие 167 земји. Постигнат е напредок во областите, кои се движат од здравство, образование и основни услуги до поголема финансиска сигурност.
„Подобрувањето на глобалниот просперитет е поттикнато од поотворени економии и подобрување на животните искуства на луѓето”, се заклучува во годинашниот извештај. И според мерењата во последните 10 години, просперитетот бележи благ, но стабилен пораст.
Исто така, повеќе од една милијарда луѓе излегоа од екстремна сиромаштија од 1990 година до денес, според Светската банка. Само 10 отсто од светското население живее во екстремна сиромаштија, најниско ниво досега забележано.
2. Се подобруваат некои од најлошите места во светот
Влијателниот британски весник „Економист” секоја година избира земја на годината и е доста значајно што годинава го избра Узбекистан за држава со најголем напредок. Откако диктаторот Ислам Каримов почина во 2016 година, реформите на премиерот Шавкат Мирзијоев започнаа да даваат резултати.
Сè до смртта на Каримов, Узбекистан беше „затворено општество управувано со посебна бруталност и неспособност”, а режимот „наводно готвел дисиденти живи во зовриена вода и секако принуди многу мажи, жени и деца да работат на полињата за памук”, напиша „Економист”. Оттогаш, Узбекистан претежно заврши со принудна работа, го затвори најозлогласениот затвор, ја отвори земјата на странските новинари и се пресмета со бирократите кои рекетираа мали бизниси за мито.
Сето ова, се разбира, им е познато на жителите на многу други авторитарни држави низ светот. Втор на списокот на „Економист” е Судан, чиј диктатор Омар ал-Башир, „еден од најопасните тирани во светот”, не умре, туку со масовни протести беше протеран. Новиот премиер на техничката влада вети избори во текот на следните три месеци.
3. Глобалната средна класа никогаш не била поголема, а половина од светот живее во демократија
Иако постои оправдана загриженост за растечката нееднаквост во земјите, како во земјите во развој така и во развиените земји, позитивниот тренд на намалување на нееднаквоста меѓу земјите не смее да се занемарува. И овој тренд е присутен со децении.
Всушност, првпат од Индустриската револуција, околу половина од светското население може да се смета за средна класа.
Покрај тоа, половина од светското население сега живее во демократија – за разлика од поголемиот дел од човечката историја, кога демократија или не постоеше или беше само остров во океанот на диктатурата.
Деведесет отсто од луѓето што живеат денес во диктатурата се жители на Кина. Но, дури и оваа номинално комунистичка суперсила (која тоа стана откако ги прифати пазарните реформи) денес се соочува со демократските предизвици од масовните протести во Хонг Конг и инсистирањето на независност во Тајван. Протестите против авторитарните и корумпираните влади избија низ целиот свет, особено на Блискиот Исток: Иран, Ирак и Либан. Ова може да биде увертира за понатамошни демократски промени.
4. Насилните судири во опаѓање
Кога станува збор за војните, сликата е исто така двојна. Од една страна, ужасните војни во Сирија, Јемен и Авганистан и натаму беснеат, а бевме сведоци на бруталното етничко чистење на муслиманските Рохинџи од будистичкиот Мјанмар, кое ОН го нарекоа геноцид.
Исто така, секогаш има стравувања дека големите сили, Америка и Русија или Кина, би можеле да предизвикаат нова светска војна или дека Брегзит би можел да предизвика распаѓање на Европската Унија и со тоа да го отвори патот за нов конфликт на Стариот континент. Сепак, не треба да се заборави дека ниту една сила навистина не сака војна, со оглед на катастрофалните последици. Ако навистина сакале да завојуваат, тие имаа повеќе од доволно можности во последните години.
Покрај тоа, историјата на светот од 1500 година до денес покажува дека најголемите светски сили биле во војна едни со други повеќе од половина од времето, според табелата составена од Нашиот свет во податоци.
5. Стануваат попаметни и потолерантни
Милијардерот и филантроп Бил Гејтс, цитирајќи книга на психологот и лингвист Стивен Пинкер „Просветителството на нашето време”, пишува дека глобалниот коефициент на просечна интелигенција расте за околу три поени секоја деценија. „Детските мозоци се развиваат сè повеќе благодарение на подобрената исхрана и почистата животна средина”, пишува Гејтс.
„Размислете за тоа колку симболи интерпретирате секој пат кога ќе го проверите екранот на својот мобилен телефон или ќе ја погледнете мапата на метрото. Нашиот свет денес ја стимулира апстрактната мисла уште од млада возраст и тоа нè прави попаметни”, додава Гејтс.
Понатаму, Гејтс посочува дека пред стотина години да се биде геј било легално само во 20 земји во светот, а денес е во повеќе од 100 земји. Истражувањето на Легатум, исто така, покажува дека жителите од 11 земји станале потолерантни во последните 10 години, особено кон ЛГБТ-заедницата.
Но, во исто време, Легатум заклучува дека личната слобода на говор, здружување и собирање е сè повеќе ограничена, со дури 122 држави каде што сега ја има помалку од пред 10 години.
6. Технологијата може да ја спаси планетата
Да, многу работи за вештачката интелигенција се застрашувачки. Вештачката интелигенција би можела да ги зајакне тираните, да ги загрози работните места за добар дел од луѓето и да ги зацврсти предрасудите што веќе ги имаме.
Во исто време, историјата е полна со примери кога технолошката промена донесе повеќе напредок отколку опасност. Напредните технологии можат да ни помогнат во многу области, од здравството до борбата против климатските промени.
На пример, квантните компјутери би можеле да помогнат во спречувањето на климатските промени преку симулации што можат да откријат нови и поефикасни катализатори за „фаќање јаглерод” и експериментална технологија што треба да го запре создавањето на стакленичките гасови во атмосферата.
