Во Хрватска е вообичаено двете најголеми и најмоќни партии, Хрватската демократска заедница и Социјалдемократската партија да добиваат најголемо медиумско внимание во предизборната кампања.
Пред влез во вториот круг од минатата претседателска трка и како надеж за дел од десничарскиот електорат, им се придружи и Мирослав Шкоро со своето „Домашно движење”.
И покрај помалата „видливост”, забележително има уште две опции на сцена, што според некои проценки би можеле да бидат потенцијални „играчи” и на овие избори.
„Зелена” левица и либералниот центар
Станува збор за платформата Можеме!, што собира повеќе левичарски партии и настапува со силен „зелен” знак, а предводена е од Томислав Томашевиќ, оваа опција, иако е мала во Градското собрание во Загреб, е голем и гласен противник и критичар на градоначалникот Милан Бандиќ и неговиот начин на водење на градот, особено кога во случај на хронични проблеми како што се отпадот или ГУП и, според многумина, крајно несоодветната реакција на Градот по катастрофалниот земјотрес.
„Друга опција за коалиција е партијата Паметно и Фокус, релативно „шарена” група на либералниот центар, што обединува неколку успешни локални лидери и претприемачи, вклучително и познати имиња како што се поранешната претседателката на Комисијата за спречување конфликти, Далија Орешковиќ.
Никола Бакета од загребскиот Институт за социјални истражувања, зборувајќи за опцијата „Можеме!”, истакна дека СДП одамна е без сериозна конкуренција и воглавно може да смета на гласачите кои тежнеат кон лево и кои евентуално би можеле да апстинираат, но немале алтернатива.
„Можеме!”, посочува Бакета, веќе е етаблирана во Загреб и покажа дека може да се спротивстави на Бандиќ со четири пратеници во Градското собрание при што, Томашевиќ се профилираше како главна опозициска фигура.
Искуство во активизам
„Иако некои на Можеме! гледаат како на политички неискусни, сите тие луѓе имаат богато искуство во разни невладини организации и можат да разберат некои политички процеси подобро од оние што се спроведени во некои државни институции и нивните партии. Затоа тие имаат голем потенцијал и кога на тоа ќе додадете дека нивната напорна работа и упорност би можеле да станат политички релевантни “, вели Бакета.
Од друга страна, коалицијата составена од Фокус, Паметно и Партија со име и презиме е прилично нова, но има истакнати личности, додава Бакета.
Она што ги разликува од Можеме!, вели тој, е дека не е познато дали ќе можат да постигнат одредено ниво на хомогенизација.
Успехот за двете коалиции би бил влез во Парламентот, особено ако успеат да добијат по три места и да формираат парламентарен клуб.
„Мислам дека Можеме! е нешто поблизу до постигнување на овој успех затоа што имаат кандидати и поддршка во неколку изборни единици, врз основа на тоа што можат да го постигнат тоа. Проблемот за обете коалиции би можел да биде постигнување на маргинален резултат во одделни единици и губење на тие клучни мандати. Нивниот придонес во Парламентот би бил малку посистематски и аргументиран пристап. Во однос на различни екстремно десничарски политичари, очекувам тие да се фокусираат повеќе на различни пристапи кон економијата, секоја коалиција од своја перспектива, прашања за одржлив развој, прашања од животната средина и слично “.
Биполаризмот никогаш посилен
Иако често се говори за заситеност од биполаризмот, Давор Ѓенеро истакна дека тој никогаш не бил посилен, но дека никогаш не било поочигледно дека без двете најголеми партии не е можно да се формира одржлива и рационална администрација.
„Што се однесува до либерално-демократското поле, по секој избор во Хрватска беше очигледно дека помеѓу десет и 15 проценти од хрватскиот електорат припаѓаат на тоа поле. За некое време тоа политичко поле беше претставено од ХСЛС, потоа ХНС, а сега се случи и тоа во политичка смисла, ова поле е атомизирано и дека и покрај својот гласачки потенцијал, тој и понатаму е застапено во политичката арена”.
Се чини, вели Ѓенеро, дека либералната сцена во моментот не може да се врати со дејствување на ниво на централната држава, туку со собирање на локални и регионални либерални иницијативи, а што се однесува до собирањето на левата маргина, тоа е ирелевантно за сите повеќе или помалку консолидирани демократии.
„Левите партии не учествуваат во извршната власт затоа што не ги прифаќаат темелите на уставниот поредок – систем на основни слободи што опфаќа и слобода на претпријатие и безбедност на приватна сопственост”.
Прашање на изборниот „базен”
За ова, тие мора да имаат „базен” на гласачите. За некои од нив кои бараат политичка опција од избори до избори – како што беа Жив ѕид или Мост – тоа би можело, вели тој, да биде привлечено од коалицијата Фокус, Паметно и Партијата со име и презиме.
Но, овие гласачи, посочува Ѓенеро, главно се „расфрлани” во изборните единици и тоа не мора да значи постигнување на добар резултат.
„Тоа го покажаа Жив ѕид кој однесе речиси 95.000 гласови во 2015 година, но само еден мандат. На нивна можност може да бидат гласачите кои традиционално биле со така наречените либерални партии како што се ХСЛС (Хрватска социјална либерална партија) и ХНС (Хрватската народна партија), што се изгубија во своите политички активности”.
Од друга страна, Можеме! има изградено одредена база во Загреб и околината и тоа би можело да биде нивна предност, а одредено сомневање и недоверба кон претседателот на СДП, Давор Бернардиќ како лидер и маргинализација на посилни имиња на списоците на СДП може да придонесе гласачите да заминат според нивната опција, додава Ѓенеро.
„Можеме! има потенцијал кај гласачите кои досега претежно биле воздржани и незадоволни од развојот на ситуацијата во Загреб. Најголем непријател на овие опции може да бидат гласачите кои размислуваат дека нивниот глас ќе биде изгласан”.
Пречки на сомнителни ангажмани
Иако ситуацијата со земјотресот, секако, придонесе за поголема видливост на опцијата Можеме! , особено во Загреб, би било занемарување на нивниот претходен ангажман, истакна Ѓенеро.
„Спротивставувањето на Бандиќ и спречувањето или барем обидот да се опструираат разни аранжмани за кои се доведува во прашање колку се во јавен интерес, придонесе за нивната препознатливост. „Има голема конкуренција во таа единица. Мислам дека работењето на овие опции во заедницата и по директната комуникација со граѓаните игра важна улога во добивањето поддршка”, заклучува Бакета.
Иванка Тома, новинарка од „Јутарњи лист”, посочува дека Можеме! не е нова опција, но тие се докажаа во Градското собрание како силно и цврсто спротивставување на Милан Бандиќ и ХДЗ и таму тие создадоа основа за понатамошен политички ангажман со Парламентот.
„За мене е целосно реално дека тие освојуваат две или три места во изборните единици во Загреб. Загреб е поделен на четири изборни единици, што може да им даде подобри шанси. Моја претпоставка е дека Томислав Томашевиќ многу лесно може да влезе во Парламентот во првото „Избирачкото тело, во таа изборна единица тие дури можат да добијат две места. Нивниот став кон граѓаните и нивната посветеност кон граѓаните загинати во земјотресот, мислам дека би можеле да бидат почестени”, вели Тома.
Структура на гласачите
Шансите за Партија со име и презиме, Паметно и Фокус, од друга страна, се тешки за проценка, но тој исто така верува дека тие постојат, иако тоа не зависи само од излезеноста во процентот на граѓаните, туку и од структурата на оние што одат на гласање.
„Бидејќи живееме под ризик од натамошно ширење на инфекцијата, можно е најранливите групи, повозрасните лица, да излезат на гласање во помал број. Кога ќе погледнеме кому може да му наштети, веројатно на овие основани партии, ХДЗ и СДП, чии гласачи се претежно повозрасни“, заклучува Тома.
Од друга страна, политичкиот аналитичар Давор Ѓенеро истакна дека е малку веројатно дека Хрватска добила навистина силни и потентни опции од левица и од центар.
Според него, најсилните либерално-демократски актери во Хрватска се ИДС (Истарскиот демократски парламент) и ПГС (Алијанса Приморје-Горски Котар), две добро организирани регионални партии со препознатлив либерален идентитет
„Освен нив, реформите на Радимир Чашиќ се препознатливи и на либерално-демократската сцена, ГЛАС е претставен во парламентот. Во моментов непарламентарната партија со квалитетна програма и препознатлива либерално-демократска позиција е без сомнение интересна. “
ХСЛС и што останува од ХНС, но и некои препознатливи политички фигури како Матија Позавац, а особено градоначалникот на Осијек, Ивица Вркиќ, наведува Ѓенеро.
Прашање за политички талент и ревност
Регионалната интеграција на либералните демократи, вели Ѓенеро, ќе доведе до добри резултати на изборите во одредени единици.
Ваквата либерално-демократска алијанса со 10 до 15 места, посочува тој, веројатно би била посилна од она што целата десничарска маргина на политичката арена може да му донесе на Собранието.
Актерите кои сега се појавуваат во оваа либерална коалиција, наведува Ѓенеро, претежно претставуваат рационални политики, припаѓаат на либералното демократско поле и се во можност да формулираат некои јавни политики, но им недостасува политички талент и ревност.
„Ним им недостасува можност да препознаат политички прашања што можат да привлечат гласачи, така што е тешко да се погледне нивната парламентарна иднина со оптимизам”.
Позицијата на коалицијата Можеме!, посочува Ѓенеро, е значително различена од оваа коалиција, составена од искусни активисти на невладини организации кои знаат да се залагаат јавно и да стекнат внимание на јавноста за нивните теми.
„Откинување” на гласови
„Тие многу добро ја одбраа темата за постземјотресна реконструкција во Загреб и барем во првата изборна единица, што го вклучува градскиот центар погоден од земјотресот, тие добија релевантна политичка корист и многу е веројатно дека тие можат да освојат место, а и во другите изборни единици во Загреб не се без шанси”.
Двете иницијативи „откинуваатт” некои гласови од коалицијата „Рестарт” на СДП, но доколку СДП докаже дека има можност и реална волја да основа политичко мнозинство, потенцијалните гласачи ќе се свртат кон коалицијата како „втор најдобар избор” затоа што луѓето се свесни дека гласањето за малите партии кои ниту можат да учествуваат во власта, ниту значително да влијаат на тоа, тие всушност го даваат својот глас, заклучува Ѓенеро.
