„Јаглен, автомобили, пари и дрвја”, британскиот премиер Борис Џонсон ги сумираше главните теми на Конференцијата на ОН за климатските промени чиј домаќин е Глазгов.
COP26 почна вчера во најголемиот град во Шкотска, но најважниот дел од двонеделната конференција ќе биде денеска и утре, кога повеќе од 120 светски лидери ќе пристигнат во Глазгов за да се договорат за соработка во борбата против климатските промени.
„Луѓето често се вообразени за нашата историја и цивилизација. Мислиме дека немилосрдно маршираме напред и всушност учествуваме во сопствената пропаст”, изјави Џонсон, премиерот на земјата претседавач со COP оваа година. COP – Convention of Parties, се одржува секоја година од 1995 година, освен минатата година поради пандемијата на Ковид-19. Оваа година, 26-та средба во Глазгов, се смета за најважна од Париз во 2015 година.
Светските сили во Париз, на собирот кој беше најголемиот собир на државници во историјата, се обврзаа на мерки за да го ограничат порастот на температурата до 2050 година на 2 степени во минимално и 1,5 степени во претпочитаното сценарио, како и да намалување на емисиите на штетни гасови за 45 отсто до 2030 година во споредба со 2010 година.
Според ОН, наместо да се намалат, светот моментално има 16 отсто повеќе емисии од пред 11 години, што доведува до затоплување од 3 степени.
„Ѕвоната за тревога се заглушувачки”, рече генералниот секретар на светот Антонио Гутереш во август по извештаите дека човештвото е блиску до точка од која нема враќање на глобалното затоплување.
Американскиот претставник за климата Џон Кери ја прогласи средбата во Глазгов „последна добра можност” да се направи нешто за Земјата.
Состанокот во Шкотска се смета за најважен од 2015 година, бидејќи според Парискиот договор, земјите потписнички треба да ги ажурираат и надградуваат таканаречените „национални определени придонеси” (NDCs) на секои пет години. Сегашните не се доволни за да се исполнат париските цели, а бидејќи тие се правно необврзувачки, прашање е колку држави воопшто ги спроведуваат, предупредуваат критичарите.
На важноста на самитот во Глазгов влијаеја и климатските катастрофи кои во меѓувреме го погодија светот, како што се огромните пожари во Австралија, САД и бразилскиот Амазон, поплавите во Германија, торнада во Чешка и слично.
Една од главните теми на состанокот ќе биде иницијативата за напуштање на јагленот, извор на енергија што јасно покажува колку е тешка соработката меѓу светските земји со различни интереси во борбата против климатските промени.
„Овој COP треба да биде крај на индустријата за јаглен”, рече Алок Шарма, претседател на овогодинешниот COP, британски политичар од конзервативците на Џонсон.
Јагленот денес сочинува 45 отсто од штетните емисии во енергетскиот сектор, но неговото отстранување нема да биде лесна задача бидејќи дел од земјата е зависен од тој извор на енергија.
Кина, која моментално е во енергетска криза која резултира со прекини на струја, произведува и троши повеќе јаглен од остатокот од светот заедно, а оваа година ќе биде за 6 отсто повеќе од минатата година, пишува Њујорк Тајмс.
Во исто време, австралискиот министер за ресурси и вода, Кит Пит, најавува дека „индустријата за јаглен има одлична иднина во Австралија” и дека ќе продолжи да дава значителен придонес во австралиската економија и по 2030 година. Јагленот во моментов е вториот најголем извозен производ на Австралија, пред Индија, Индонезија и Кина.
Во Европа, Полска е пример кој речиси 80 отсто од потребите за енергија ги добива од јаглен. Нејзиниот премиер најавува дека државата ќе постигне нула емисии „со свое темпо”.
Една од целите на COP во Глазгов ќе биде да се забрза преструктуирањето на индустријата кон автомобили што не произведуваат штетни гасови. Според Парискиот договор, до 2040 година сите автомобили во светот мора да имаат нула емисија на штетни гасови. Според податоците на ОН, сообраќајот е одговорен за 14 отсто од штетните емисии.
Државите, исто така, ќе разговараат за начините да се запре уништувањето на шумите и да се заштитат шумите, а Џонсон повика на засадување на „билиони дрвја” пред состанокот.
Една од клучните теми на COP ќе бидат финансиите. На состанокот во Копенхаген во 2009 година, развиените земји ветија заеднички да обезбедат 100 милијарди долари помош за земјите во развој до 2020 година кои не се толку виновни за емисиите колку богатите земји, туку се жртви на климатските промени.
Земјите од Г-20, собрани овој викенд во Рим, се одговорни за 80 отсто од светските емисии. Во нивната последна изјава тие повикаа на „значајна и ефикасна” акција за ограничување на глобалното затоплување, но не предвидуваа конкретни обврски. Развиените земји не го исполнија ветувањето од 100 милијарди долари. Според Организацијата за економска соработка и развој (ОЕЦД), во 2019 година се собрани само 80 милијарди долари.
Шарма, поранешен банкар, е оптимист дека тоа ќе се случи бидејќи климатските прашања станаа „мејнстрим” и во светот на финансиите.
“Зошто е тоа така?” Инвеститорите се обидуваат да ја предвидат иднината бидејќи тоа им носи профит. И мислат дека ќе биде зелено”, рече претседателот на COP26.
И додека голем дел од јавноста е скептична за конкретните резултати што може да ги донесе средбата во Глазгов, како Грета Тунберг, која пристигна во Шкотска со воз и „не очекува ништо”, или десетици илјади демонстранти кои треба да излезат на улиците на Глазгов Шарма признава дека е тешко, но верува во напредок.
„Кога поранешните банкари како мене остануваат будни ноќе и размислуваат за климата, тогаш има надеж”, рече тој во обраќањето пред самитот за климата.
