Бугарија се истакнува и е меѓу првите три земји во Европа по број на жени-истражувачи, а кога зборуваме за новите технологии, нашата земја е на прво место по присуство на жени во информатичко-комуникациските технологии. Ова го коментира бугарскиот европски комесар за иновации, научно истражување, култура, образование и млади Марија Габриел за БТА во Пловдив по повод денешниот Меѓународен ден на жените и девојките во науката. Според бугарската еврокомесарка, тоа не е дадено, потребно е да се инвестира и да се поддржат девојките во науката за следната генерација да продолжи да се развива во оваа насока.
Ова е веста на денот од Република Бугарија, избрана на Бугарската телеграфска агенција (БТА) за објавување од МИА, согласно Договорот за размена на информации и професионална соработка, кој предвидува секој ден националните информативни агенции на Северна Македонија и Бугарија да разменуваат директно избрана од другата агенција вест на денот на соодветната земја, а другата агенција да ја објави на својот интернет сајт без промени со изрично посочување и цитирање на партнерот како извор.
„Европа има три иницијативи во оваа насока. За прв пат, Horizon Europe, најголемата светска програма за иновации и наука, со буџет од 95,5 милијарди евра, вклучи во своите критериуми да се обрне внимание на жените истражувачи, жените иноватори и жените во партнерства со индустријата, истакна Марија Габриел. Таа посочи дека програмата „Девојки во циркуларна економија“ со Европскиот институт за иновации и технологија обезбедува обука за девојчиња на возраст меѓу 14 и 19 години. „Досега се приклучија 26.000 девојки, а амбицијата е до крајот на 2024 година да станат 40.000 во сите земји-членки. Во Бугарија учествуваат 44 училишта и повеќе од 700 ученици. Иницијативата „Women TechEU“ е моја и обезбедува финансирање од 75 илјади евра за компании предводени од жени кои ги создале и треба да ги развијат на следнотото деловно ниво, рече бугарската еврокомесарка.
Во научните кругови не се прави разлика меѓу половите, вели проф.д-р инж.Вања Стоикова.
Во научните кругови нема разлика меѓу половите, изјави за БТА проф. д-р инж. Вања Стоикова, која е декан на Факултетот за инженерство и технологија со седиште во Јамбол на Универзитетот Тракија – Стара Загора и водечки член на локалната структура на Унијата на научници во Бугарија (SUB). Во современиот технолошки свет нема пречки жената успешно да се развива во академската средина и во исто време да биде сопруга, мајка, баба, смета таа.
„Ако некогаш две години родителско отсуство беа сериозен проблем, денес тоа воопшто не е. Современите дигитални технологии, пристапот до базите на податоци и изворите на информации, дозволуваат да не се прекине врската со избраната научна област. Така, обврските на жената надвор од нејзиниот професионален пат не се пречка за нејзиниот развој“, истакна проф. Стоикова. Тоа го потврдува и фактот што на Технолошко-техничкиот факултет од вкупно 49 професори, 24 се жени. Слична е сликата и во локалната подружница на SUB во Јамбол – 50 отсто од членовите се жени. Раководител на локалната научна организација е проф. д-р инж.Красимира Георгиева, долгогодишен декан на Факултетот во Јамбол, истакна проф.д-р инж.Вања Стоикова
Сојузот на научници во Јамбол е основан во 1987 година, покажува референца во алманахот за историјата на организацијата. Нејзин прв претседавач беше вишиот научен соработник Ташо Ташев, но и тогаш во раководството имаше две жени – виши истражувачки асистенти Лилија Саркисова – заменик-претседател и Марија Влахова – организациски секретар.
Главните проблеми се поврзани со недоволно добра материјална база, смета вонреден професор д-р Виолета Рајкова.
Директорката на Колеџот – Сливен, доц. д-р Виолета Рајкова гледа „море од можности“ во нејзината област. Нејзиното поле е „Membrane Technologies“, кои наоѓаат примена во многу гранки од индустријата, медицината, екологијата и други области. Вонреден професор д-р Рајкова е директор на Колеџот од јуни 2021 година. Со сериозна научна работа се занимава од 2003 година, кога беше редовен докторант на Универзитетот „Проф. д-р Асен Златаров“ на Катедрата за „Основи на хемиската технологија“.
„Како моја лична задача си поставив да го „разбудам“ интересот на младите – нашите студенти за заедничка работа, да го пренесам моето искуство и знаење и тие да продолжат и збогатат научното истражување и да остават свој белег во светската наука“, рече таа во интервју за БТА. Таа сподели дека лично ужива да работи во истражувачка научна лабораторија. Чувствува задоволство и од тоа што од една страна може да го примени сето она што го научила од наставниците, а од друга – од откривањето нови хоризонти и предизвици.
„Главните проблеми со кои многу често се среќаваме во нашата професија се не толку добрата материјална сигурност за изведување научно истражување, а овде сакам да се осврнам на опремата“, истакна вонредната професорка д-р Виолета Рајкова. Според неа, многу од спроведеното научно истражување бара понова и посовремена опрема која „не прави конкурентни со нашите колеги од странските универзитети“.
„Навистина, во ИПФ-Сливен и Колеџ-Сливен, иако со многу мала предност, има жени, истакна таа. Според неа, отворањето на специјалитетите „Педагогија“, „Управување со алтернативен туризам“, „Технологија, дизајн и менаџмент на модната индустрија” привлече повеќе професорки. Мислам дека тоа е забележано и на многу други универзитети, што е индикативно дека жените се добро прифатени во научните кругови и нема никакви пречки за нивниот развој и творештво“, посочи таа.
Луѓето кои се занимаваат со научна дејност се мотори на напредокот
Луѓето кои се занимаваат со научна дејност се мотори на напредок во одредена област, смета главниот асистент д-р инж. Антоинета Хинова, која има 30-годишно искуство и предава на специјалностите „Компјутерски системи и технологии“ и „Електротехника“. „Тие често немаат семејства, не се облекуваат модерно, не секогаш ја средуваат косата, а општеството понекогаш е далеку од нив. Сепак, тоа се луѓето благодарение на кои ги имаме денешните удобности – технологија, вакцини, антибиотици“, посочи Хинова за БТА. Според неа, на жените им е тешко да се занимаваат со наука, бидејќи мора да имаат разбирање од оние околу нив, од семејството кое треба да има почит кон научната работа.
Според Хинова, секоја професија, ако се работи одговорно, не е лесна. Таа го избра полето на својот професионален и научен развој, поттикната од желбата да погледне во невидливиот свет – она што не се гледа и слуша, а постои. Според неа, жената прво треба да ги воспитува своите деца, а потоа да се занимава со наука. „Ако се работи за настава, можете да ги комбинирате двете работи, но научната активност бара посветеност и следење на новото“, е нејзиното мислење.
Дописниците на БТА прашаа како се реализираат жените во академските кругови во земјава.
„Најмашкиот“ универзитет во Варна е Вишата поморска школа, според извештајот на БТА. Само таму е драстичен соодносот меѓу учителките и учителките во полза на посилниот пол. На Поморската академија работат 148 професори, од кои само 51 се жени. На другиот универзитет во Варна, на кој специјалност се сметаат претежно машки – Техничкиот универзитет, професорите се речиси од 50 до 50. Нивниот вкупен број е 204 лица, од кои 109 се жени, од кои 92 се со образовен и научен степен.
На Универзитетот во Велико Трново „Св. Кирил и Методиј“, бројот на квалификувани наставнички е 140, а наставници 120. Ова е според извештајот доставен до БТА од одделот за човечки ресурси на универзитетот. Според податоците, на универзитетот има 49 доценти, а доценти 86. Трендот е очигледно одржлив, бидејќи и кај најмладите доценти податоците се 36 жени наспроти 27 мажи. Во 2022 година, докторантите кои студираат на универзитетот имаат преовладување. Мажите во редовна форма се 110, вонредни – 30, независни – 29. Во трите форми на образование има повеќе докторанти од областите Педагогија, Филологија и Психологија.
Минатата година докторатот го одбраниле на редовни студии, 7 мажи во иста форма, 5 жени и 6 мажи во кореспонденција. Бројот на хабилитирани професори, асистенти и докторанти вклучени во научно-истражувачки проекти во изминатата година е со следнава дистрибуција: жени – 166, мажи – 83.
Приоритет за Универзитетот во Велико Трново е зголемување на вкупниот број на научници и нивна рамномерна распределба по пол, возраст и научни области, но како што може да се види од дадените податоци, има двојно повеќе жени ангажирани во научно-истражувачки проекти. истакна универзитетот.
Во 1988 година, Националниот воен универзитет „Васил Левски“ во Велико Трново ја прифати првата дипломска класа на питомци кои, со текот на годините, го нашле своето исполнување и во воените специјализации и во академската кариера. Полковник д-р вонреден професор Невена Атанасова-Крастева е дел од втората матура – питомци во армијата од 1989 година. Ако тогаш на таканаречената машка територија, поврзана со војската имавме над 2000 питомци, а ние – два вода со по 15 жени, сега во воените образовни институции во Бугарија една петтина се жени, изјави за БТА полковник Атанасова-Крастева, која е раководител на Катедрата за „Национална и регионална безбедност“ на Факултетот за „Безбедност и одбрана“ на Националниот воен универзитет „Васил Левски“. Повеќе за реализацијата на жените во армијата, со нивните научни и лидерски интереси – во интервјуто за БТА.
Во моментов во академскиот кадар на Техничкиот универзитет-Габрово има 144 професори, од кои 46 отсто се жени, изјави тој за БТА. Вкупно 130 членови на факултет имаат диплома, а соодносот меѓу мажи и жени со дипломи е 68% спрема 32% за жени. Во односот на мажите и жените на раководни позиции, постои апсолутна еднаквост – 50 спрема 50. Во рамките на универзитетот, во последната година, 30% од жените учествувале во истражувачки проекти. Во моментов осум жени се обучуваат за образовен и научен степен „доктор“ што претставува 22% од сите обучени докторанти. Анализата на податоците покажува дека уделот на докторанти кои успешно ја одбраниле својата одбрана навреме преовладува, кои по завршувањето на студиите се ориентирани кон научна кариера.
Во регионот на Карџали има мало предимство на жените во научните кругови над мажите, покажуваат податоците за членовите на огранокот на Сојузот на научници од Бугарија од Карџали. За БТА, нејзиниот претседавач во регионалниот град, доц.д-р Дора Јанчева коментира дека од 50 членови, 28 се жени, а 22 се мажи. Меѓу нив има луѓе со различни научни степени – од најниски до највисоки. Четворица професори се членови на огранокот од Карџали, од кои еден е руски професор. Осум од членовите се помлади од 40 години, рече Дора Јанчева, вонреден професор.
На Техничкиот колеџ во Ловеч, кој е во состав на Техничкиот универзитет – Габрово, работат седум професори по понудените специјалности, меѓу кои пет мажи и две жени.
Жените доминираат во академскиот кадар на Медицинскиот универзитет во Плевен, покажува извештајот на вишата школа, подготвен за БТА. Вкупно 188 се главни асистенти, вонредни професори и професори на универзитетот, од кои 104 се жени, а 84 мажи. Има 50 главни асистенти, од кои 29 се жени, а 21 маж. Има 103 вонредни професори, од кои 59 жени и 44 мажи и вкупно 35 професори, од кои 16 жени и 19 мажи. Во сите категории на академски позиции преовладуваат жените, со исклучок на професорите, каде што мажите имаат мала предност.
Процентот на мажи и жени ангажирани во науката на Универзитетот во Русе е речиси еднаков. На универзитетот работат вкупно 462 наставници. Од нив, 248 се мажи, а 214 се жени, информираат за БТА од универзитетот во градот на Дунав.
На Економската академија Д.А.Ценов во Свиштов, вкупниот број на квалификувани наставници е 77, од кои 41 се мажи, а 36 се жени. Податоците покажуваат дека во научната насока „Финансии, монетарен промет, кредит и осигурување“ 68 проценти од наставниците се мажи, но во насока „Сметководствено известување, контрола и анализа на економската активност“ 65 проценти од наставниците се жени споредено. до 35 отсто мажи. Соодносот на жени и мажи е највисок во дисциплините „Примена на компјутерската технологија во економијата“ и „Планирање“ – 67 проценти. Фифти и педесет се професорите по меѓународни економски односи и маркетинг. Статистиката покажува дека има благ пораст на бројот на жени неквалификувани наставници по економски науки
Речиси е изедначен бројот на машки и женски професори на Техничко-педагошкиот факултет, Колеџ-Сливен и Катедрата за квалификација и професионален развој на наставници во ТУ-Софија. Академскиот кадар го сочинуваат 79 наставници – професори, вонредни професори, директори асистенти, асистенти и виши предавачи, од кои 39 се мажи, а 40 се жени.
Вкупниот број на академски кадар на Универзитетот Тракија во Стара Загора е 573 лица, од кои 338 се жени и 235 мажи, информираат за БТА од прес-центарот на високообразовната институција. Тоа значи дека процентуалниот сооднос е 59 отсто во корист на жените. Најголем број жени меѓу професорите има во најголемата структура на универзитетот – Медицинскиот факултет, каде има 130 жени до 73 мажи. А процентуално, најмногу жени има во подружницата Хасково, каде има близу 82 отсто – девет жени на двајца мажи, потоа Одделот за информирање и обука на наставници – осум жени на тројца мажи и Медицинскиот факултет, каде работат 22 жени и 11 мажи. Факултетот за ветеринарна медицина е единствениот каде преовладува посилниот пол – има 58 машки и 41 професорка. На Факултетот за инженерство и технологија во Јамбол има 32 жени и 27 мажи, на Факултетот за образование има 33 професорки и девет мажи, на Економскиот факултет – 32 жени до 18 мажи. Единствената единица која има приближно ист број научници е Земјоделскиот факултет, каде што предаваат 39 жени и 37 мажи.
