Хелсиншкиот комитет за човекови права и Македонското здружение на млади правници апелираат итно да се донесе Законот за амнестија, кој особено е значаен за лицата од ранливите категории, а кои се осудени за кривичните дела од член 205 – „Пренесување заразна болест” и член 206 – „Непостапување според здравствените прописи за време на епидемија” од Кривичниот законик, во време на вонредната состојба поради пандемијата која беше прогласена на 18 март 2020 година.
Во периодот по донесувањето на Одлуката за вонредна состојба за овие кривични дела беа изречени голем број на парични казни во износ помеѓу 1.000 и 2.000 евра. Согласно законските прописи, доколку во рок од 2 години паричните казни не се намират, судијата за извршување на санкции ги заменува со казна затвор и лицата кои немаат можност да ги платат ќе бидат упатени на издржување на казна затвор.
Здруженијата на граѓани кои обезбедуваат бесплатна правна помош во текот на својата работа нотираа голем број на случаи на граѓани особено лица во социјален ризик, самохрани мајки, лица со попреченост, бездомници кои се соочуваат со затворски казни поради немање на средства да ги платат паричните казни. Голем дел од осудените лица не ги обжалиле пресудите од причина што не ги примиле или пак биле неуки во однос на нивното право да вложат приговор до надлежниот суд.
Неплатените парични казни веќе се заменуваат со затворски казни, а тоа најмногу ги засега лицата во социјален ризик кои немаат доволно финансиски средства за да ги намират паричните казни. Практично тоа значи дека една неплатена парична казна од 2000 евра се заменува со 100 дена ефективна казна затвор.
Сите овие лица ќе влијаат врз зголемување на пренатрупаноста која секако ја има во поголемиот дел од затворите, а дополнително една од целите на казнувањето – ресоцијализацијата нема да биде исполнета, имајќи предвид дека лицата казната затвор би ја издржувале во нехумани и деградирачки услови нотирани во дел од установите од страна на Хелсиншкиот комитет и Македонското здружение на млади правници, како и од страна на CPT – Европски комитет за спречување на тортура и Народниот правобранител.
Според статистичките податоци од почетокот на вонредната состојба до октомври 2022 година во Основниот кривичен суд Скопје имало 280 неплатени парични казни, кои биле заменети со казна затвор, а 205 осудени лица добиле упатни акти да издржуваат казна затвор. Овие податоци се само за регионот на Скопје, а бројот на лица на територијата на целата држава на кои паричните казни им биле заменети со ефективна казна затвор и добиле упатни акти за издржување на казна затвор е многу поголем.
Овој предлог закон предвидува на осудените лица кои се осудени со правосилна судска пресуда на парична казна за кривичните дела од член 205 и член 206 од Кривичниот законик, или паричната казна им е заменета со казна затвор да им се замени со алтернативна мерка условна осуда, а оние лица кои започнале со исплаќање на паричната казна но не го платиле целиот износ, преостанатиот дел од паричната казна да им се замени со алтернативна мерка условна осуда.
Оттука, донесувањето на овој предлог закон иако е задоцнето, со оглед на тоа што голем број на лица веќе започнаа со издржување на својата казна затвор, а некои дури и ја издржаа, сепак неговото донесување е неопходно и апелираме до Собранието тоа да го стори во најскор можен рок.
