Дијалогот Жан Моне за мир и демократија е инструмент развиен од Европскиот парламент како мека алатка во областа на парламентарното посредување и дијалог.
Со дијалогот Жан Моне, Европскиот парламент ја зајакнува способноста на политичките лидери да развијат вистински меѓупартиски дијалог и да изградат консензус неопходен за генерирање на демократска парламентарна култура и доверба.
Дијалогот ги надополнува традиционалните програми за градење капацитети и придонесува за институционалните реформски процеси. Исто така, обезбедува платформа за лидерите на политичките групи да бараат консензус за националните приоритетни политики.
Историски врски
Именуван по еден од основачите на ЕУ и силен поддржувач на европското единство, Дијалогот Жан Моне беше лансиран во октомври 2016 година во куќата на Моне во Базош-сур-Гујоне.
Локацијата на куќата, далеку од медиумското и политичкото внимание на Брисел и на националните престолнини, ги охрабрува политичките лидери да се фокусираат на постигнување консензус и на институционални реформи и клучни политики.
Дијалозите на Жан Моне често се одржуваат во овој симболичен мезон Жан Моне во Базош, но не исклучиво.
Процес
Дијалогот Жан Моне е процес на медијација и дијалог.
Дијалогот е инспириран од методот на работа на Жан Моне и поттикнува прагматичен дијалог за постигнување конкретни, консензуални резултати.
Парламентарниот дијалог Жан Моне не е серија „конференции со едно прашање“. Тоа е попрво процес направен од циклус на подготвителни консултации со политичките лидери што доведува до состанок во камери со конкретни резултати и следење на обврските преземени за време на дијалозите.
Правила
Важен предуслов за успех е согласноста на сите инволвирани страни во однос на темите за кои ќе се разговара, методологијата и деветте правила на ангажман што го регулираат дијалогот.
Деветте правила се следните:
Доколку е потребно, ќе се применуваат принципите на медијација.
Секоја политичка партија се ангажира под еднакви услови.
Нулата не е опција.
Ништо не е однапред отфрлено или исклучено.
Ништо не е договорено додека не се договори се.
Нема медиумска комуникација додека нема конкретен исход.
Не треба да се поднесуваат претходно постоечки предлози, предлози или нацрт-закони.
Доколку има политички договор за некоја тема, ќе се применува методологија на изготвување.
Секој договорен заеднички нацрт потоа може да биде поднесен заеднички од страните.
Фокусирање на одредени земји: Жан Моне Дијалог со Собранието на Република Северна Македонија
Процесот на дијалогот Жан Моне беше воспоставен со Парламентот на Република Северна Македонија, Собрание, во 2018 година со поддршка на Европскиот парламент, претставен од европратениците Едуард Кукан, Кнут Флекенштајн и Иво Вајгл, кои беа клучни во посредувањето во Договорот од Пржино.
Дијалогот претставува важен елемент на севкупниот ангажман на ЕУ за поддршка на процесот за членство на земјата.
Првиот Жан Моне дијалог со Собрание се одржа на 18-19 мај 2018 година во Охрид со две дополнителни рунди на дијалог на 22-23 јуни 2019 година и на 31 јануари-1 февруари 2020 година во Скопје.
Додадената вредност на дијалозите Жан Моне на севкупната стратегија за проширување на ЕУ и напорите на Западен Балкан беше препознаена во Стратегијата за Западен Балкан (Комуникација за политиката за проширување на ЕУ 2019 година (COM(2019)260)), како и во Резолуцијата на Европскиот парламент од 24 октомври 2019 година за „Отворање на пристапните преговори со Северна Македонија и Албанија“.
На 26 март 2020 година, Европскиот совет конечно ја одобри препораката на Советот на министри и одлучи да ги отвори пристапните преговори со Северна Македонија и Албанија, а одлукате беше поздравена од Претседател на Европскиот парламент и претседател на Комитетот за надворешни работи на ЕП, Дејвид Мекалистер.
Во тековниот парламентарен мандат, процесот продолжи и беше олеснет од претседателот Џафери заедно со Марион Валсман (ЕПП, ДЕ), Андреас Шидер (С&Д, АТ) и Илхан Ќучук (Обнови, БГ), се вели во соопштението на Европскиот парламент.
Четвртиот дијалог се одржа по усвојувањето на новиот сет на Деловник од страна на Собранието и во пресрет на следните парламентарни и претседателски избори во Северна Македонија.
Целото раководство на „Собрание“, вклучително и координаторите на парламентарните групи и претставниците на парламентарните партии, се ангажираше конструктивно во духот на Жан Моне, врз основа на градење доверба и постигнување компромис. Тие консензуално усвоија збир на заклучоци, вклучително и за посветеноста да се продолжи со работа низ политичкиот спектар во интерес на граѓаните на Северна Македонија и кон успешно завршување на процесот на пристапување во ЕУ.
По дводневни ангажирани дискусии, ко-фасилитаторите на процесот на дијалогот Жан Моне, спикерот Џафери и пратениците од Европскиот парламент ја дадоа следната заедничка изјава:
„Сакаме да им се заблагодариме на сите парламентарни групи и претставници на парламентарните партии вклучени во процесот на дијалогот Жан Моне за нивната неуморна и посветена работа на Правилникот, усвоен со широк меѓупартиски консензус на 20 ноември 2023 година.
Денес се наоѓаме во Домот на Жан Моне, основач на ЕУ кој решително работеше на својата визија за обединета, мирна и просперитетна Европа со зближување на луѓето и земјите. Оваа куќа е симбол за постигнување консензус преку дијалог и токму тоа се случуваше во текот на целиот процес и изминатите два дена.
Секоја европска демократија има потреба од добро функционален парламент со јасна визија и силна решеност да им понуди на своите граѓани. Силен парламент не е прашање на големината на парламентарното мнозинство, туку е демократски столб на општеството со култура на дијалог на високо ниво со јасни правила почитувани од сите и форум каде што се носат одлуки по дебати и размена на најдобри идеи.
Преку дијалогот Жан Моне, Собранието не само што беше ставен во центарот на градењето консензус во однос на законодавството за поддршка на реформските процеси на патот на земјата кон пристапување во Европската унија, туку и во водечката улога, користејќи ги сите демократски, надзорни и законодавна легитимност и надлежност. ”
Следниве заклучоци го претставуваат исходот од четвртиот Жан Моне дијалог:
Ние, раководството, координаторите и претставниците на парламентарните групи во Собрание, се сретнавме по четврти пат во форматот на Жан Моне дијалогот за мир и демократија, во Базош-сур-Гујоне од 7 до 9 декември 2023 година. Заклучивме дека Дијалогот се покажа како витален инструмент за градење консензус во нашата работа во изминатите пет години, помагајќи ни да ги спроведеме многу потребните реформи на „Правилникот“ на Собрание, со што ќе обезбедиме силен и функционален Собрание што ќе ги исполни очекувањата и довербата на граѓаните.
Процесот на дијалог го започнавме во Охрид во мај 2018 година како признавање на Охридскиот договор од 2001 година, кој стои како симбол на силната волја, зрелост и визија на раководството на Северна Македонија да го надмине огромниот историски предизвик преку процес на инклузивен дијалог со посредство. Дијалогот Жан Моне за мир и демократија, инструмент на парламентарната дипломатија развиен од Европскиот парламент во областа на парламентарното посредување и дијалог, беше природното продолжение на оваа заложба за градење доверба преку инклузивен дијалог.
Првиот дијалог Жан Моне (2018) резултираше со усвојување на Етичкиот кодекс, со огромно меѓупартиско мнозинство на пленарната седница на Собрание. Следните два круга на дијалогот Жан Моне (2019 и 2020 година) се фокусираа на финансиската независност на институцијата и на независноста на администрацијата на Собрание.
Следејќи ги обврските од третиот круг на дијалогот, ги оставивме настрана нашите политички разлики и работевме конструктивно преку политичкиот јаз за да ја консолидираме нашата работа за Деловникот. По обемната работа направена од страна на работната група за дијалог Жан Моне на Собрание во консолидирање на сите предлози кои доаѓаат од политичките групи, како и препораките на експертите и Секретаријатот, беше постигнат договор за новиот Деловник за работа на Собрание, конечно усвоен на 20 ноември 2023 година, велат учесниците во дијалогот.
Новиот Деловник, кој ќе се применува почнувајќи од новиот законодавен дом, ќе обезбеди „Собрание“ да биде централен форум за здрава демократска дебата, која работи во духот на дијалогот и подготвеноста за слушање и компромиси за доброто на нашите граѓани. Новиот Деловник ќе овозможи да се фокусираме на суштинските прашања и да не бидеме забавени од сите процедурални пречки што ја предизвикуваа работата на Собрание во минатото.
Четвртиот Жан Моне дијалог беше можност за нас да се направи преглед на овие достигнувања и, преку размена на научените лекции од претходните проширувања на ЕУ, фокусот да се стави на трансформативната димензија на овој процес и улогата на Собрание.
Како што велат учесниците во дијалогот, со четвртиот дијалог, тие:
Го препознаваат суштинското достигнување за изменување и усвојување на „Правилникот“ на Собрание;
Ја препознаваат важноста на целиот процес на дијалогот Жан Моне, и улогата што ја одигра раководството на „Собрание“ во изминатите 5 години;
Се согласуваат дека ова не е вежба за штиклирање на квадратчињата, туку за осигурување дека Собранието ја има поставеноста да функционира и да дава резултати во интерес на граѓаните, особено во процесот на пристапување во ЕУ;
Ја препознаваат политичката зрелост што ја покажаа раководството, пратеничките групи и претставниците на политичките партии во Собрание;
Да го препознаат консензусот на сите политички актери присутни на дијалогот Жан Моне во врска со членството во ЕУ како стратешка цел на Северна Македонија;
Се посветуваат да ја забрзате работата во врска со оваа стратешка цел преку политичкиот јаз – без разлика кој ќе победи на изборите на 8 мај следната година;
Ја препознаваат суштинската улога на Собрание во процесот на пристапување во ЕУ;
Го разбираат единствениот нов моментум на проширувањето во сегашните геополитички околности;
Го повикаме Европскиот парламент да размисли за давање статус на набљудувач на пратениците на Собрание во Европскиот парламент;
Следејќи го примерот на парламентите на Украина и Молдавија, силно препорачуваат отворање канцеларија за врски на Собрание во Европскиот парламент со цел да се зајакне поблиската соработка и размената на информации меѓу двете институции;
Се согласуваат дека Собрание и Европскиот парламент треба да ја продолжат соработката во рамките на дијалогот Жан Моне и за време на нивните следни пратенички мандати;
Ја поддржуваат тесната соработка на Собрание и Европскиот парламент во процесот на преговорите за проширување на ЕУ.
Конечно, се договоривме да продолжиме со нашиот дијалог за имплементација на агендата на ЕУ и агендата за институционални реформи, како и за пошироки теми од заеднички интерес на раководството, координаторите и претставниците на пратеничките групи во новиот мандат на Собрание, се вели во заедничка изјава за печат на 4. Дијалог Жан Моне со Собранието на Република Северна Македонија.
