На денешен ден, пред точно 104 години, во 1920 година, во Скопје, беше роден еден извонреден уметник и литературен гигант, Славко Јаневски. Тој не само што стана еден од истакнатите претставници на првата генерација македонски писатели по Втората светска војна, туку и остави неизбришлива трага на современата македонска книжевност.
Едно од неговите најважни дела, романот “Село зад седумте јасени”, објавен во 1952 година, беше значаен не само како литературно дело туку и како пионерско издание на стандарден македонски јазик. Со ова дело, Јаневски ги отвори патиштата кон новите изразни можности во македонската книжевност.
Основањето на Фондацијата Славко Јаневски која ја доделува наградата „Роман на годината“ е знак на длабока почит и продолжување на литературното наследство на овој извонреден писател. Фондацијата, освен што го задржува и чува делото на Јаневски, го поддржува истражувањето и развојот на македонската книжевност, посебно во областа на романското пишување.
Истражување и чување на македонската литература по Втората светска војна е израз на почит и посвестеност кон богатството на културниот и националниот идентитет. Историските периоди како 1950-тите и 1960-тите години беа време на важни трансформации и креативни напори во македонската литература, а талентираниот Славко Јаневски, како и други доајени, имаа критична улога во поддршката и инспирацијата на новите поколенија писатели.
Јаневски и неговите современици, преку своите творби и поддршка кон младите литературни таленти, го ставаа основниот камен во градењето на современата македонска литературна сцена.
Данило Коцевски, навраќајќи се на ликот и делото на Славко Јаневски, има напишано: „Славко Јаневски во разговорите и кажувањата секогаш беше луциден, духовит, со свој специфичен, неконвенционален агол на гледање на нештата. Имавте впечаток дека тој стои над секоја ситуација и дека духовно ја владее.“
Јаневски е исто така е познат и по неговото сликарство кое се карактеризира со провокативен, надреалистички стил.
Академик Влада Урошевиќ на минатогодишното примање на наградата Роман на годината за неговото пријателство со Славко Јаневски ќе каже: „И покрај разликата во години (и разликата во припадноста на маалата – јас сум Дебармалец, а Славко беше Новомалец, неговата куќа беше на педесетина чекори од местото каде што денес се издига неговиот споменик во паркот Жена-борец), можам да речам дека многу добро се разбиравме кога се сеќававме за некогашното, предвоено Скопје, кога се навраќавме кон дамнешната лектира на детството – стриповите за Тарзан, за Флаш Гордон и за Принц Валијант, кога, разговарајќи за сликарството, се одушевуваме со делата на старите мајстори – Хиеронимус Бош и Питер Бројгел Постариот, но и со визиите на сликарите од големата епоха на надреализмот – Макс Ернст, Рене Магрит и Салвадор Дали“.
Славко Јаневски, познат и како првиот македонски автор на стрип, претставува значаен дел од историјата на македонскиот стрип. Неговиот стрип, насловен “Куќа и детективи”, е објавен 1940 во српското списание “Микиево царство”. Следната година, по Втората светска војна, Јаневски станал автор и на првиот македонски стрип, “Еден бункер падна”, кој бил објавен во 1945 година во младинската периодична публикација “Пионер”.
Јаневски бил автор и на првиот македонски стрип со историска личност како јунак, тоа е „Крале Марко и орелот“, објавен во списанието Стрип книга, исто така во Србија.
Јаневски е еден и од основачите на Друштвото на писателите на Македонија, кое тогаш броело 7 члена: Славко Јаневски, Блаже Конески, Ацо Шопов, Владо Малески и Коле Чашуле го формирале Друштвото на писателите на Македонија, кое тогаш броело 7 члена. Потоа, Јаневски бил и претседател на Друштвото. Тој бил член на Македонскиот ПЕН центар, претседател на Советот на СВП, како и член на МАНУ од нејзиното основање во 1967 година.
Јаневски оставил трага и во македонската кинематографија, како автор на неколку филмски сценарија.
Извор:Трн.мк
