„Преку спроведување на макропрудентната политика и преземање макропрудентни мерки кон банките, штедилниците и другите финансиски институции на кои им издала дозвола, Народната банка се грижи за постигнувањето и задржувањето на финансиската стабилност. Една од тие мерки е противцикличниот заштитен слој на капиталот којшто беше „активиран” во средината на 2022 година и за оваа мерка една од меѓународните агенции за кредитен рејтинг наведува дека придонесла за стабилизирање на растот на станбените кредити и за забавување на растот на цените на становите”, пишува Наташа Андреева, директорката на Дирекцијата за финансиска стабилност и макропрудентна политика, во колумна за билтенот на Македонската банкарска асоцијација.
Андреева објаснува дека целта на воведувањето на стапката на противцикличниот заштитен слој на капиталот е да се делува превентивно и навремено да се гради и да се зајакнува капиталната сила на домашните банки, што е во основата на отпорноста на банкарскиот сектор на ризици. „При оцената на системските ризици, посебен акцент беше ставен на геополитичката неизвесност и ризиците поврзани со војната во Украина, што создаваа ризици за домашната економска активност и за инфлацијата. Дополнителен фактор беше растот на цените на становите, којшто забрзуваше во тој период, при натамошен солиден раст на станбените кредити”, пишува Андреева и наведува дека мотивот за првичното воведување на стапката на противцикличниот заштитен слој се присутните ризици од повеќе страни, како што се пред сè зголемените ризици од макроекономското окружување, коишто можеа да го зголемат ризикот од проциклично остварување на кредитниот ризик и наталожување на кредитните загуби во билансите на банките.
Во средината на 2023 година, кај нас за првпат започнаа да се применуваат и макропрудентните мерки насочени кон кредитната побарувачка со цел да се избегне прекумерното задолжување. „Така, за кредит на физичко лице обезбеден со недвижност се ограничи соодносот помеѓу износот на кредитот и вредноста на заложената недвижност на 85%. Потоа, износот на месечните обврски на физичкото лице врз основа на кредити во однос на неговите месечни приходи се ограничи на 55% за кредит во денари и 50% за кредит во девизи или со девизна клаузула. Во услови на сѐ повисоки цени и каматни стапки, целта на оваа мерка беше да се намали системскиот ризик што би произлегол од евентуалната презадолженост на секторот „домаќинства”, при раст на општото ниво на цените, вклучително и на становите”, пишува Андреева во колумната и додава дека одредувањето на максималната висина на овој показател според валутата на кредитот е во согласност со стратегиските определби на Народната банка за денаризација и придонесува за деевроизација на билансите на банките.
Андреева објаснува дека Народната банка ја споделува одговорноста за водењето на севкупната макропрудентна политика со останатите регулатори на финансискиот систем, при што меѓусебната соработка на надлежните регулатори се остварува преку Комитетот за финансиска стабилност и двата негови поткомитета, во кои членуваат претставници од сите финансиски регулатори.
