Наскоро, месецов, Хрватска ќе добие Музеј на лажни вести, кој во првата фаза замислен како веб-страница со сведоштва на новинари и научници, база на податоци за лажни вести, алатки за развој на медиумска писменост и критичко размислување и препознавање и борба против „лажните вести” (фејк њуз).
Иницијаторот на проектот хрватски Музеј на лажни вести Лордан Прелог, поранешен новинар и уредник и сегашен постдипломец на докторски студии за информатички и комуникациски науки на Филозофскиот факултет во Загреб, посочува дека овој проект е придонес кон глобалната борба против дезинформациите, кои се исклучително голема опасност за демократија и развој на отворените општества.
– Лично, верувам дека најефикасна борба против„ фејк њуз” е понатамошен развој на квалитетно, одговорно и засновано на факти новинарство, истовремено зголемувајќи ја свеста на граѓаните за опасностите и ширењето на лажните вести, но и нивно поттикнување на критичко размислување и потреба од медиумска описменување особено кај младите, ја пренесува Хина изјавата на Прелог.
Една од попрецизните дефиниции на „лажни вести” е дека тоа е намерно создавање и споделување на лажни и/или изманипулирани информации со намера да се заведе и да се доведе во заблуда јавноста, а со цел да се наштети од политички или лични причини или материјална корист.
Карактеристиките на ваквите лажни вести се намерно менување на контекстот, датумот и/или времето на оригиналната содржина. Заради убедливост, тие обично содржат „зрно вистина”, точни или делумно точни помалку важни (под)информации, повеќе или помалку вешто спакувани во фабрикувана содржина што може многу лесно да „информира” неинформиран, неupaten и, за жал, честопати недоволно медиумски „писмен” корисник, пренесува Хина.
Прелог открива дека неговиот план е да собере што повеќе сведоштва на познати новинари и еминентни експерти од медиумите, комуникациите и други сродни области кои наишле на феноменот на дезинформации во својата работа. Прелог намерно го потенцира терминот „дезинформација” затоа што смета дека тој е многу поточен од кованицата „фејк њуз” популаризирана од американскиот претседател Доналд Трамп по претседателските избори во 2016 година, познат на многумина по изнесување лажни тврдења, небулози, теории на заговор и честопати вулгарни навреди. .
Проектот Музеј на лажни вести не е комерцијален и во првата фаза е замислен како веб-страница каде што сите заинтересирани граѓани, особено младите, ќе можат да бидат информирани и едуцирани за феноменот на дезинформации во Хрватска и во светот, рече Прелог.
Планираните сведоштва на познати новинари, експерти за медиуми и комуникација се само „камен-темелник” на проектот, рече Прелог, додавајќи дека има многу планови поврзани со правење квизови, курсеви преку Интернет, илустрирани прикази, но и база на податоци за најпознатите лажни вести. Во оваа подготвителна фаза на веб-страницата на Музејот на лажни вести, вреди да се забележат европските истражувања за дезинформации на почетокот на корона кризата на почетокот на април, кои покажуваат дека уште тогаш речиси половина од испитаниците наишле на погрешни или лажни информации.
На пример, најчесто се тврдеше дека „пиењето повеќе вода може да ја уништи инфекцијата” (35 проценти), додека скоро четвртина од испитаниците наишле на информација дека истиот ефект се постигнува со гаргара со солена вода, или избегнување студена храна и пијалак. Анкетата покажа дека 55 проценти од испитаниците ги игнорираат лажните вести, но исто така и дека 40 проценти не се сигурни што е вистина, а што не. Има „бисери” меѓу лажните вести, а се издвојуваат оние идентификувани од страна на Ист СтратКом, работната група на Европската служба за надворешни работи (ЕЕАС).
Според истражувањето, некои од „најзабавните” дезинформации се дека „380 Белгијци се заразиле со коронавирус за време на масовен групен секс”, проследено дека „причина за епидемијата на коронавирус е легализација на хомосексуални бракови” и на трето место е дека „Баба Ванѓа предвидела дека Русите ќе најдат лек за коронавирус “. Оваа последна лажна вест беше, барем тогаш, според мислењето на експертите, беше најубедлива. Но, од друга страна, Прелог ги посочува сериозните последици од „лажните вести”, наведувајќи дека кратко време по избувнувањето на епидемијата на Ковид-19, Светската здравствена организација (СЗО) ја нарече поплавата на дезинформации и теории на заговор на Интернет и во медиумите „инфодемија”.
Според некои истражувања, најмалку 800 луѓе од сите возрасти починале ширум светот како резултат на дезинформации поврзани со коронавирус. – Луѓето пиеја етанол и белило, а се појавија и други„ медицински „препораки”, истакна Прелог и дополни дека дезинформациите, по правило, остваруваат повеќекратен поголем дострел од „обичните” вести и дека нема брза и ефикасна стратегија во борбата против лажните вести.
